Sjabloon:In 't nuujs/10-2023

Veurblaad - Lètste verangeringe, Willekäörige pazjena, Veur pagina's in, Alle artikele - De Kaffee, Zandjbak, Hölp, Spellingshölp - Nuujseuverzich

---

sónger datum (oktoeaber)

• Midde-Oeste: aanvalle op Amerikaanse bases in Syrië en Irak en Amerikaanse vergeldingsacties
• Midde-Oeste, 7 oktober-huuj: kreeg in Israel en de Gazasjtroek.
• Zuudoes-Europa: sjpanninge tösje Kosovo en Servië.
• Midde-Oeste: Etnische Armene vlöchte oet de belegerde enclave Hoeg-Karabach nao Armenië.

31 oktober

• Oes-Europa, politiek: De conservatief en eurosceptische partie PiS van zittende premier Mateusz Morawiecki blief de groetste in de Poolse verkezinge, meh verluus geveulig. De liberaal en pro-Europese burgercoalitie van Donald Tusk kump op de twiede plaats.

28 oktober

• Centraal-Azië: Bie e óngelök in 'n koel in Karaganda, Kazachstan valle 46 doeje.

27 oktober

• Midde-Oeste: 't Israelisch leger vèlt de Gazasjtroek binne.
• Midde-Oeste: De VS valle munitiedepots aan van pro-Iraanse militante in Syrië en Irak. 't Geit óm 'ne vergeldingsaanval nao versjeie drone- en raketaanvalle op Amerikaanse bases inne regio.

26 oktober

• Kóns en cultuur: De Nederlandsen dichter Hans Tentije sjtörf op 82-jäörige laeftied.

25 oktober

• Noord-Amerika: bie 'n sjeetpartie in Lewiston, Maine, valle 18 doeje en 13 gewónje. De sjötter waert twie daag later doed gevónje.

24 oktober

• Natuur en milieu, Duutsjlandj: get ten weste van Linnich (óng. 20 km ten oeste van Broensem) vèntj 'nen aerdsjóddel plaatsj mit 'n krach van 2,4 oppe sjaol van Richter.

21 oktober

• Sjport: De Britse voetballer Sir Bobby Charlton sjtörf op 86-jäörige laeftied.

18 oktober

• Kóns en cultuur: De Nederlandse sjriever Wessel te Gussinklo sjtörf op 82-jäörige laeftied.

17 oktober

• Midde-Oeste: Bie 'n explosie in e krankehoes inne Gazasjtrook valle zeker teentalle doeje en gewónje. Volgens 't Palestiens ministerie van Volksgezóndheid geit 't óm 'ne Israelische aanval. Volges Israel is 't 'ne mislökde aanval van terreurorganisatie Islamitische Jihad, die ouch betrokke is bie de kreeg in Israel enne Palestiense gebede.
• Kóns en cultuur: De Amerikaanse jazzpianis en -componis Carla Bley sjtörf op 87-jäörige laeftied aan harrekanker.

16 oktober

• Naord-Europa: De Finse politicus en diplomaat Martti Ahtisaari (Nobelpries veur de Vrei 2008) sjtörf op 86-jäörige laeftied aan de krenkde van Alzheimer.
• Belsj: bie 'ne aansjlaag in 't centrum vanne Belsje hoofsjtad Brössel zint twie Zjwede doedgesjote, eine is gewóndj geraak. De sjötter zaet geïnsjpireerd te zie door terreurorganisatie IS. Hae is nao 'n klopjach neergesjote en euverleje.

15 oktober

• Oes-Europa, politiek: De conservatief en eurosceptische partie PiS van zittende premier Mateusz Morawiecki blief de groetste in de Poolse verkezinge, meh verluus geveulig. De liberaal en pro-Europese burgercoalitie van Donald Tusk kump op de twiede plaats.

14 oktober

• Oceanië, politiek: De liberaal-conservatief National Party wint de Nuuj-Zielandse verkezinge.
• Kóns en cultuur: D'n Iraanse rezjisseur Dariush Merjui weurt, mit zien vrouw, op 83-jäörige laeftied vermaord.

13 oktober

• Weitesjap: De NASA lanceert 't ruumdetuug Psyche, wat de gelieknamige planetoïde geit óngerzeuke en dao in 2029 mót aankómme.
• Kóns en cultuur: De Nederlandse póppesjpeler Jozef van den Berg sjtörf op 74-jäörige laeftied.
• Kóns en cultuur: De Amerikaanse dichteres Louise Glück (Nobelpries in de Literatuur 2020) sjtörf op 80-jäörige laeftied.
• Frankriek: Inne Noord-Franse sjtad Arras waert 'ne lieraar doedgesjtoke door 'ne geradicaliseerde man van Tsjetsjeense aafkóms. 't Dreigingsniveau is verhoeg nao 't allerhoegste niveau en 7000 militaire waere ingezet veur terrorisme te besjtrieje.

10 oktober

• Belsj Limburg, Economie: De directie maak bekèndj det 't Sappi-pepierfebrik in Laoneke begin 2024 toe geit.

9 oktober

• Economie: De Nobelpries in de Economie weurt toegekèndj aan Claudia Goldin "umtot ze us bezei van vrouwluuj op d'n arbeidsmerret veuroet haet geholpe."

8 oktober

• Midde-Oeste: Hezbollah mingk zich in 't conflik mit Israël door ouch rakètte aaf te vure.
• Nederlandj: De Nederlandse politicus Tjerk Westerterp sjtörf op 92-jäörige laeftied.

7 oktober

• Natuur & milieu, Centraal-Azië: Afghanistan waert getroffe door 'nen aerdsjóddel mit 'n krach van 6,3 op de sjaol van Richter. Mie es 2000 luuj kómme daobie óm 't laeve en zó'n 9000 rake gewóndj.

7 oktober

• Midde-Oeste: Vanoet de Gazasjtroek weure hóngerde rakètte op Israël aafgesjote. Ouch sjtaeke infiltrante de grens euver tösje de Gazasjtroek en Israel. Veural in 't zude van Israel guf 't vuurgevechte. Hamas eis d'n aanval op.
• Sjport: Max Verstappen weurt twiede in de sprintrace in Qatar en sjtèlt zoedaonde zienen driede waereldtitel Formule 1 veilig.

6 oktober

• Midde-Oeste: De Nobelpries veur de Vrei weurt oetgereik aan Narges Mohammadi "óm häör gevech taege de óngerdrökking van vrouwluuj in Iran en häör gevech veur minsjerechte en vrieheid veur edereine."

5 oktober

• Kóns en cultuur: De Nobelpries in de Literatuur weurt oetgereik aan Jon Fosse "óm zien innovatief buun- en prozawerk wo-in hae 'n sjtum gief aan 't ónzegkbaart."

4 oktober

• Weitesjap: De Nobelpries in de Sjemie weurt oetgereik aan Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus en Aleksej E. Jemkimov "veur de óntdèkking en synthese van kwantumsjtippe."

3 oktober

• Weitesjap: De Nobelpries in de Fysica weurt oetgereik aan Pierre Agostini, Ferencz Krausz en Anne L'Huillier "veur ['t óntwikkele van] experimenteel menere die attosecondepulse ginnerere veur de studie van elektronedyniamiek in materie."

2 oktober

• Weitesjap: De Nobelpries in de Genaeskónde weurt oetgereik aan Katalin Karikó en Drew Weissman "veur häör óntdèkkinge ómtrèntj nucleoside-gebaseerde modificaties die de óntwikkeling van effective mRNA-vaccins taege COVID-19 meugelik höbbe gemaak."

1 oktober

• Economie, Nederlandj: de gaaskraan in Groninge geit toe.
• Politiek, Oes-Europa: De populistische partie Smer-SD van Robert Fico wènt de Sjlowaakse verkezinge. De liberaal partie PS kump op de twiede plaats.
• Midde-Oeste: bie 'ne zelfmoordaansjlaag kórtbie 't Törks parlement in Ankara rake twie agente gewóndj. 'ne Twiede persoen waert door de pelissie doedgesjote. De Koerdische aafsjeidingsbeweging PKK eis d'n aansjlaag op.
• Frankriek: In 't Normandische dörp La Meauffe explodeert munitie oet de Twiede Weltkreeg. Eine man kump óm 't laeve, twie anger rake gewóndj.

sónger datum (september)

• Natuur & milieu, Noord-Afrika: in 't oeste van Libië valle bie zjwaor euversjtruiminge es gevolg van sjtorm Daniël zeker 11.000 doeje, woevan de meiste inne sjtad Derna.
• Oes-Afrika, 15 april-huuj: gevechte in Soedan tussje 't regeringsleger en de paramilitair organisatie RSF.
• Midde-Oeste: Etnische Armene vlöchte oet de belegerde enclave Hoeg-Karabach nao Armenië.
• Midde-Oeste, 19-20 september: 't Azerbeidzjaans leger vèlt de enclave Hoeg-Karabach, die bewoend waert door Armene, aan. D'r valle teentalle doeje en gewónje en einen daag later capitulere Armeense militante. Inne internationaal gemeinsjap waert d'n aanval veroerdeild.

29 september

• Zuud- en Centraal-Azië: Bie 'ne bómaansjlaag inne Pakistaanse sjtad Mastung valle 55 doeje en zeker 50 gewónje.

28 september

• Nederlandj: In Rotterdam, in e hoes in Delfshaven en in 't Erasmus MC, weurt gesjote en brandj gestich. Hiebie valle drie doeje. 'ne Verdachte weurt flót opgepak.

27 september

• Kóns en cultuur: D'n Iers-Britsen acteur Michael Gambon sjtörf op 82-jäörige laeftied.

26 september

• Midde-Oeste: Bie 'ne brandj op e broelof inne Noord-Iraakse sjtad Qaraqosh valle 114 doeje en rake zeker 150 luuj gewóndj.

25 september

• Midde-Oeste: Bie 'n explosie in e brandjsjtofdepot in Stepanakert (Chankendi), de groetse plaats in Hoeg-Karabach, zien 68 luuj óm 't laeve gekómme en 300 luuj gewóndj geraak. Wiejer geuf 't 105 vermisde. De meiste sjlachoffers waore oppe vlöch nao Armenië es gevolg van 't Azerbeidzjaans offensief van afgeloupe waek.

24 september

• Weitensjap: 't Ruumdetuug OSIRIS-REx kump trök op Eerd mit e mónster van asteroïde Bennu.
• Wes-Afrika: Frankriek trèk zienen ambassadeur en zien militaire truuk oet Niger.
• Zuudoes-Europa: In 't noorde van Kosovo vèlt 'n groep van 30 gewapende manne e dörpke binne. Dao sjete ze 'ne pelissie-agent doed en verwónje ze 3 anger agente, woenao ze zich versjanse in e kloester. Bie vuurgevechte woorte 3 aanvallers doedgemaak, 2 raakde gewóndj en veer woorte gearresteerd.
• Sjport: De Ethiopische Tigist Assefa zèt e nuuj record op de marathon veur vrouwluuj naer. Häören tied van 2:11:53 is 'n verbaetering van mie es twie menute.

23 september

• Nederlands Limburg, economie: In 'ne exploratieput bie 't gehuch Californië in de gemeinte Haors aan de Maas waert lithium aangetroffe, e metaal wat ónger anger gebroek waert in mobiel tillefoons.

22 september

• Natuur & milieu: In Afrika is 't aantal naashaores saer veurig jaor toegenome. Zoewaal 't aantal zjwarte es witte naashaores nump toe.
• Oes-Europa: Oekraïne vèlt 'n Róssische marinebasis aan oppe Krim. Volges de Oekraïense inlichtingedeenst valle daobie teentalle doeje en gewónje, woe-ónger inkel hoeggeplaatsde marinecommandante.
• Zuud-Europa: D'n Italiaansen aad-prizzedent Giorgio Napolitano sjtörf op 98-jäörige laeftied.

20 september

• Kóns en cultuur: De Nederlandse fotograaf Erwin Olaf sjtörf op 64-jäörige laeftied.
• Nederlands Limburg: De gemeinte Bezel geit alle komborde vervange door niej borde mit de dialekname van de dörper binne de gemeinte (Bezel, De Ruiver en Óffebek).

19 september

• Wes-Azië: 't Azerbeidzjaans leger vèlt de enclave Hoeg-Karabach, die bewoend waert door Armene, aan.

10 september

• Oes-Europa: 't Oekraïense leger herovert veer boorplatforms oppe Zjwarte Zie kórtbie de Krim.

9 september

• Afrika: De Zuud-Afrikaanse politicus Mangasuthu Buthulezi sjtörf op 95-jäörige laeftied.

8 september

• Natuur & milieu, Noord-Afrika: Marokko waert getroffe door 'ne zjwaoren aerdsjóddel woebie zeker 2800 luuj ómkómme.

3 september

• Sjport: Max Verstappen pak de Groete Pries van Monza. Haer weurt daomit d'n allerierste Formule 1-coureur dae tien races op rie wintj.

Hanjelingen en brón

• bewirk - Dit stök van Wikinuujs kump aaf vannen taengenhenger op Wikipedia (link).
• September 2023 - November 2023