De mysterieus koempeltaal Cité-Dütsj zal oetsjterve, dus óngerzeuk kunt nog net op tied

Veurblaad - Lètste verangeringe, Willekäörige pazjena, Veur pagina's in, Alle artikele - De Kaffee, Zandjbak, Hölp, Spellingshölp - Nuujseuverzich

Heële, d'r 1e meëts 2021, Went ze noa d'r bekker goa, dan sjpreëke ze geweun de taal van de Maaskant, evvel es ze óngeree zint, kalle de gepensioneerde koempele van Eesjde (B) Cité-Dütsj. Nantke Pecht doog óngerzeuk noa dees oetsjtervende taal. Zjuus op tied.

Wie Nantke Pecht (34) rónk 2016 midde in höar óngerzeuk zoot, goof 't nog twelf iwuënesj in Eesjde (B) die 't Cité-Dütsj mechtig woare. Die kalde beivuurbild zoeë: "Die Frau konnt nicht fietsen. Weisst du was gepasseerd ist mit der Tandem? Bei Eisden-Dorf, [..] bergaf hè, zo de café in. Die kon nie remmen, haha!" Noen hat de taalóngerzeukster höar proofsjrif aafgerónk en in d'r jannewaar verdedig en guëf 't nog mar nuëge. Nuëge aod-koempele oet de gaadbuët - de Cité - van 't koeldörp Eesjde die de koempeltaal beheesje, zint nog mar in leëve. 't Geet hel bergaaf mit dat Cité-Dütsj. Dalig kalt ginne 't mieë, want aan de nieëgste generatie weëd de taal neet durchgegeëve.

Noa tal va koempeltale i g'n welt woeëd óngerzeuk gedoa, mar neet noa 't Cité-Dütsj, 'n taal die me ech óngeree kalt in 't oeësteligste koempeldörp van 't Kempisje sjteekoalbekke. De Dütsje taalwetesjapper Nantke Pecht wool de óntsjtoansgesjiechde verkloare en pakde oetdaging óp, noadat de Limburgse taalkóndige Leonie Cornips ieëder al gesjprekke mit koellüh hauw ópgenoame en höar óp 't sjpoar hauw gezat.

Dusjgesjprekke
Pecht doog oetgebreid óngerzeuk en veurde de vergangene veer joar óch versjillende dusjgesjprekke mit de letste manslüh die vanee wiste dat ze 't nog kalde. In 't touwpasselige decor van 't plaatsjelige Museum van de Koempelwuëning in de gaadbuët van Eesjde sjprook ze oerelank mit de (hoeëg)bejoarde. Ze umsjrieve hun taal zelf es e 'soat Dütsj', mar volges Pecht geet 't mieë um 'n samesjmelting van ónger anger 't Belsj-Nederlands, 't lokaal Centraal-Limburgs dialek en variante van 't Dütsj. De letste sjpreëkesj van 't Cité-Dütsj zint de kinger van de ieësjte generatie koempele die doe vanoet beivuurbild Tsjechië, Sjlovenië, Oengaarn, Pole of Italië noa dees Belsje grensplaatsj koame vuur te wirke in de koele, óp 'ne sjteewórp van Sjtein en Uermend.

Deë misjmasj van Belsj-Nederlands, Maaslands en versjillende thoestale es Oengarisj of Itteljenisj is good te verkloare, mar woeë kunt dat Dütsj vandan? Ónger d'r grónk woare 't Welsj en 't Franzuësisj de gangbaar tale. Pecht: "Dat is richtig, evvel hun vaddere koame oet leng woeë 't óp de ing of de anger meneer de minste raakvlakke goof mit 't Dütsj. Franzuësisj woar boetedat de taal die beambtes sjproke, Dütsj woar mieë vuur de arbeidesj en woar doe óch e bietsjke 't Ingelsj van noe."

Groepsgeveul
De kinger gruide óp i g'n Eesjdener gaadbuët, die me dus de Cité numt. In teëgesjtelling tot de praktiek in anger koempeldörper woeëde gezinne hei neet noa hun lank van herkoms, mar óp basis van gezinsgruëtte gehoesves. "Al die nationalitete woeënde doadurch deech ópee en durcheenanger," zeët Pecht. "Ze gónge tiedes hun wirk én in hun vreie tied 'n ege taal kalle. En dat doge ze neet zoeëzeer vuur de óngerling communicatie einfacher te make, want mit de Belsje sjproke al 'n gemeensjappelige taal. Ze doge dat vuur 'n ege groepsgeveul te creëre," zeët Pecht.

"Dees immigrantekinger hauwe ja wieënig contak mit kinger van boetenaaf, óch umdat de sjoeël i g'n ege koempelbuët sjtóng en 't vereinsleëve doa plaatsjvóng." In de gesjprekke die de taalóngerzeukster veurde, zage de manne óch dat ze in hun kingerjoare neet durch dörpsgenote woeëde geaccepteerd, woeëdurch de behoefte aan 'n ege taal waarsjienlig woeëd versjterk. "'t Leide tot e sjterker groepsgeveul. 't Woar 'n meneer vuur zich óngerling te identificere es koellüh en zich te óngersjeie van de anger, de lokaal bevolking."

Sjtudere
't Cité-Dütsj woeëd neet durchgegeëve aan de kinger van de twieëde generatie in Eesjde. De köalere wole neet dat hun kinger in de koele gónge wirke, vuur zoeëwied dat doe nog meugelig woar. "Die móste vuural goa sjtudere en zich dus neet mit dees taal identificere," zeët Nantke Pecht. Boetedat koame in de zeëventiger joare óch Turkisje en Marrokanisje gasarbeidesj noa de koele in de Belsje Kempe. "Ze houwe es nuielinge natuurlig ging inkel binding mit welke besjtoande taal oet de umgeëving dan óch."

Vuurtleëve
En ezoeë zal de Eesjdese koempeltaal sjnel goa oetsjterve. "Uëver 'n aantal joare guëf 't ginne mieë i g'n Eesjdese gaadbuët deë 't nog sjprik." Noen sjpant de Dütsje óngerzeukster zich i vuur 'n website te óntwikkele woeëmit ze e deel van de 25 oere aan geluidsbesjtande, oetgesjrieëve interviews, foto's, video's kan dele. "Zoeë leëft 't Cité-Dütsj nog ummer vuurt, óch went 't neet mieë gekald weëd."

Brónne[bewirk | brón bewèrke]

Dit artikel besleit aad nuujs en maak deil oet van oos arsjief van nuujsberichte.