Óngerzeuk veróngersjtèlt det Mars miljoene jaore lang laeve haet kónne hoeze

Veurblaad - Lètste verangeringe, Willekäörige pazjena, Veur pagina's in, Alle artikele - De Kaffee, Zandjbak, Hölp, Spellingshölp - Nuujseuverzich

Dit artikel sjteit gesjreve in 't AGL

e meugelik oetzich euver Mars in 't Noachiaan, d'n tied det de ómsjtendigheje veur laeve prezènt wore op de planeet

27 september 2018 - In e nuuj óngerzeuk det maondig is aangekóndig gewaore en besjikbaar is in de hujige oetgaaf van Earth and Planetary Science Letters, bewaert 'n internasjenaal team geleid door weitesjappers van de Brown University in de Vereinigde Sjtaote det de planeet Mars oets de juuste wieväölheid water en de juuste temperatuur hej óm sumpel laevesvörm te hoeze, meh dan allein neet op de opperflaakde. De rotsechtige, óngergrundjse laog van Mars had oets, veur inkel miljoene jaore lang, genóg water en reduktore óm sommige saortgelieke microbiaal gemeinsjappe wie die die hie op de waereld besjtaon te óngersjtäöne.

"Veer tuinde, gebaseerd op elementair beraekeninge oet de natuurkónde en sjeikónde, det de aaj Martiaanse óngeropperflaakde waorsjienlik genóg opgelosde watersjtóf hej óm 'ne planeetwiejen óngergrundjse biosfaer te doon drejje," vermelde Jesse Tarnas, d'n huidsjriever en hujige posdoctoraal van Brown. De oeteinzètting bewaert neet det laeve op Mars ech besjtóng, meh waal det de veurwaerd die gesjik zeen veur laeve hiel waorsjienlik veur 'ne langen tied dao prezènt zeen gewaes. Dees laefbaar zone, gelaege ónger de doe-bevraore opperflaakde, zouw tot versjèllige kilomaeters deep in de kórsj van Mars reike, meugelikerwies besjirmp door 't ies dao-euverhaer.

't Óngerzeuk wees oet det, gedoerende de Noachiaanse periood op Mars (4,1 tot 3,7 miljaard jaor geleije), radiolyse, 't procès wobie sjtraoling watermolecules oeterein duit sjpliete, zat watersjtófgaas (H₂) perduceerde zoedet microbiaal organisme zoelang kóste laeve es die binne 't gebeed net ónger de cryosfaer bleve, de zoegeneumde SHZ (subcryosfaerische hieël-gesjpalte zone). De kónsentrasie van watersjtóf in 't gróndjwater kan höbbe gevarieerd van zoeget 35 tot 55 millimol per liter, aafhankelik van ofdet Mars vreuger werm waas, betrèkkelik kaad waas, en hoeger es 't óngergrundjs medium ouch zat zaut bevatde. De óngerzeukers bepaolde det door drie faktore vas te paole. Alleriers inspecteerde zie gegaeves van de gammasjtraolsjpectromaeter aan baord van 't Odyssey-ruumdevaartuug van MASA, woe-oet zie aafleijde wieväöl van de versjèllende radioaktief elemente prezènt zouwe zeen gewaes in de kórsj van Mars gedoerende 't Noachiaan, en daoveur wieväöl sjtraoling besjikbaar zouw zeen gewaes veur water te sjpliete en zoe watersjtóf te perducere. Daonao boewde zie veurt op besjtaonde modelle van watersjtruime op Mars óm te bepaole wieväöl gróndjwater prezènt zouw zeen gewaes. Es derde gebroekde zie klimaat- en geothermaal modelle veur te bepaole wieväöl van det water in vleujbare vorm en op 'n gesjikde temperatuur zouw zeen gewaes veur laevende dènger.

In óngergrundjse ómgaevinge op de aerd die ouch waal óngergrundjse lithotrofische microbiaal ecosysteme, ofwaal SLiMEs, waere geneumde, óngersjtäöne ecosysteme zichzelf neet op plante die zónleech door fotosynthees ougste, mer op microbe die elektrone van naobiej-gelaege molecule ougste. Moleculair watersjtóf is 'nen oetzunjerlik gojen donor veur elektrone.

Eine van de sjrievers van 't óngerzeuk, John Mustard, 'ne professor van Brown, maak deil oet van 't team det de volgende Mars Rover-missie óntwèrp, gepland veur 2020. Hae en Tarnas bevole aan det de Rover de plaatse wo meteoriete zeen ingesjlage mót inspectere. Dees meteoriete kónne namelik rotsblök höbbe doon oplufte vanoet dees meugelikerwies bewoenbaar deepde. Die rotsblök kónne sjpäör bevatte van veurmaolig laeve.

Brónne[bewirk | brón bewèrke]

Dit artikel besleit aad nuujs en maak deil oet van oos arsjief van nuujsberichte.